W ostatnim czasie obserwujemy lawinowy wzrost spraw związanych z błędami medycznymi. Coraz częściej stawiamy dbałość o zdrowie na pierwszym miejscu i to bardzo ważny aspekt życia codziennego, ale wzrasta też świadomość prawna w społeczeństwie.
W naszym porządku prawnym do niedawna było to nie do pomyślenia, że pacjent może dochodzić swoich praw w kwestii wykonania usług medycznych. Dużo częściej słyszeliśmy o łapówkach i ekstra wynagrodzeniu dla lekarza, byleby szybciej skorzystać z pożądanej opieki medycznej. Niemniej tak samo jak środowisko medyczne podwyższa standardy swojej pracy, co wiąże się też z ceną usług medycznych, tak samo pacjent oczekuje prawidłowego wykonania usługi związanej bezpośrednio z jego zdrowiem i życiem. Niestety nie mamy zbyt dużego wpływu na to, czy zachorujemy i z jakimi konsekwencjami będzie się to wiązało, w tym zakresie wszyscy jesteśmy po jednej stronie i lekarz, który zachoruje i stanie się pacjentem również się z tym zmaga.
Odpowiedzialność za wykonanie usługi medycznej, związanej ze zdrowiem i życiem jest ogromna. Pacjent musi mieć jednak świadomość, że jej ciężar rozkłada się już na pierwszej wizycie w gabinecie lekarskim. Obowiązkiem lekarza jest przeprowadzić z pacjentem rzetelny, szczegółowy wywiad, a potem zlecić niezbędne badania, gdyż tylko na tej podstawie będzie mógł właściwie zdiagnozować. Obowiązkiem pacjenta jest zaś udzielić jak najwięcej informacji o swoim stanie, nawet jeśli niektóre z tych informacji wydają nam się zbędne. Jeśli jako pacjent nie powiemy o swoich dolegliwościach w sposób konkretny, trudno oczekiwać od lekarza, że się domyśli, szczególnie gdy objawy są nietypowe, mylące lub wieloskładnikowe.
W naszej pracy spotykamy się często z takimi przypadkami. Badaliśmy sprawę pacjentki, która poszła na rutynowy zabieg medyczny, który nie miał prawa zakończyć się tragicznie, a jednak pacjentka zmarła. Okazało się, że w trakcie wywiadu medycznego pacjentka nie poinformowała lekarza, że przyjmuje antykoncepcję hormonalną, która w trakcie zabiegu weszła w interakcję z jednym z medykamentów zastosowanych w trakcie operacji, doszło do zatrzymania krążenia pacjentki i mimo podjęcia akcji ratunkowej, kobieta zmarła. Wydarzenie to było tragiczne dla rodziny pacjentki, ale równie dramatyczne dla lekarza, w tym przypadku ciężar odpowiedzialności poniósł pacjent.
Jedno jest pewne, tam gdzie chodzi o życie i zdrowie człowieka nie wolno iść na skróty. Odpowiedzialność jest ogromna i w dużej mierze spoczywa na lekarzu lub innym pracowniku medycznym. Zawsze trzeba zapewnić odpowiednią pomoc prawną każdej ze stron, gdyż odpowiedzialność ta nie jest do końca automatyczna.
Odpowiedzialność za błędy medyczne w aspekcie karnym zawsze związana jest z działaniem nieumyślnym , które doprowadziło do utraty życia lub uszczerbku na zdrowiu. Gdyby chodziło o działanie świadome to nie możemy mówić o błędzie i zupełnie inaczej wygląda kwalifikacja prawna i np. mamy do czynienia z zabójstwem. Na gruncie prawa karnego odpowiedzialność za błąd medyczny będzie warunkowana zawsze możliwością przewidzenia określonego skutku. Lekarz musi zatem przewidywać z jakim ryzykiem dla pacjenta wiążą się jego działania. Musi być adekwatnie do przypadku ostrożny, musi uwzględniać aktualny stan wiedzy medycznej oraz konfrontować go ze swoim doświadczeniem oraz poprawnie analizować stan zdrowia pacjenta.
Lekarz nie jest w stanie przewidzieć wszystkiego, szczególnie w sytuacji, gdy nie jest w posiadaniu istotnych informacji. Pewnie niejednokrotnie wynika to z niedokładnie przeprowadzonego wywiadu z pacjentem, dlatego ten aspekt jest tak zdecydowanie niedoceniany po każdej ze stron, a to właśnie w tym momencie rodzi się odpowiedzialność.
Nie należy zapominać o cywilnym aspekcie odpowiedzialności za błąd medyczny. W tym względzie musimy wykazać bezprawność, czyli winę w znaczeniu obiektywnym, a więc niedochowanie reguł ostrożności w działaniu lub zaniechaniu. Nie ma znaczenia tutaj, czy usługa medyczna była prywatna odpłatna, czy bezpłatna w ramach świadczeń NFZ, w obu przypadkach ważymy odpowiedzialność. Podobnie jest w kwestii umyślności lub nieumyślności, ważymy odpowiedzialność nawet przy najlżejszej winie w znaczeniu obiektywnym.
W kwestii odpowiedzialności cywilnej za błąd medyczny należy pamiętać o trzech nie wspomnianych jeszcze przesłankach, winy w znaczeniu subiektywnym – a więc zarzut, że lekarz nie zachował się w sposób wymagany, szkody – czyli trwały uszczerbek majątkowy, utracone zarobki, krzywda za cierpienie fizyczne i psychiczne oraz adekwatnego związku przyczynowego – czyli czy szkoda jest normalnym następstwem błędu medycznego.
Ustalenie, kto ponosi odpowiedzialność za błąd medyczny, nie należy do prostych. Pod uwagę należy brać różne podmioty, zależnie do stosunku pracy lekarza z placówkę medyczną. W przypadku prywatnej praktyki odpowiadać będzie sam lekarz. Jeśli lekarz zatrudniony jest np. w szpitalu, to jego odpowiedzialność będzie uzależniona od formy umowy ze szpitalem. Jeśli lekarz pracuje na etacie, na umowę o pracę, to odpowiedzialność ponosi wyłącznie szpital, czy też inny podmiot leczniczy, będący pracodawcą. Jeśli lekarz pracuje na kontrakcie, będzie odpowiadał solidarnie z podmiotem leczniczym. Z uwagi zaś na to, że wszystkie podmioty lecznicze i lekarze podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, to bardzo często roszczenia będą kierowane do ubezpieczyciela.
W interesie każdego z nas jako pacjenta jest pamiętać, że odpowiedzialność za błąd medyczny to złożony proces, który nie obciąża automatycznie lekarza lub placówki. Należy się dobrze przygotować do kwestii ważenia odpowiedzialności, rozważyć wszystkie za i przeciw, korzystając z wszelkich możliwych pomocy w tym zakresie. Idealnym narzędziem jest prywatna opinia medyczna, wywołana np. w instytucji specjalistycznej Biura Ekspertyz Sądowych, w trakcie której dokonywana jest analiza całego przebiegu leczenia na podstawie dokumentacji medycznej. Kluczowe też będzie przygotowanie dobrej strategii procesowej, błędy popełnione w trakcie procesu mogą mieć nieodwracalny skutek, szczególnie gdy w grę wchodzi odpowiedzialność karna lekarza – w tym względzie warto skorzystać z pomocy sprawdzonej Kancelarii Biura Ekspertyz Sądowych, która wieloaspektowo oceni korzyści i koszty dochodzenia praw w zakresie odpowiedzialności za błąd medyczny.
